Krzyże, figury i kapliczki przydrożne

Kapliczki i krzyże przydrożne stanowią nieodłączny element krajobrazu gminy Tomice. Są jej bogactwem i przejawem ludowej pobożności i religijności. Stanowią cząstkę dziedzictwa kulturowego gminy. Na ogół mijamy je obojętnie, nie zastanawiamy się nad tym, dlaczego i kto je postawił. Tymczasem każdy przydrożny krzyż czy kapliczka ma własną historię i swego fundatora. Stawiane były w dowód wdzięczności za doznane łaski i dla upamiętnienia ważnych wydarzeń w życiu majętnego fundatora. Wznoszono je też w określonej intencji, prosząc o łaskę Boga. Miały chronić przed chorobą, pożarem i powodzią. Powstawały przeważnie w wieku XIX – w latach wojen, głodów i epidemii, które co jakiś czas dziesiątkowały ludność. Nie lokalizowano ich w miejscach przypadkowych – najczęściej na rozstajach dróg, przy dawnych szlakach drogowych i pątniczych wiodących do Kalwarii Zebrzydowskiej. Obok krzyży i kapliczek sadzono drzewa. Miejscowe kapliczki mają mniej lub bardziej wyszukaną formę. Najczęściej występują w postaci kamiennych słupów zwieńczonych figurą Matki Boskiej lub w formie murowanych słupów z wnękami na gipsowe figurki i obrazki z wizerunkami świętych. Niezwykle okazale prezentuje się kilka kapliczek, które mają postać murowanych domków, z wewnętrznymi ołtarzami i obrazami na ścianach. Kapliczki szczególnie malowniczo wyglądają w maju, kiedy zbierają się przy nich wierni, by odśpiewać pieśni religijne lub odprawić nabożeństwo majowe. Charakterystyczne w krajobrazie gminy Tomice są miniaturowe kapliczki skrzynkowe, umieszczane na pniach drzew i na drewnianych lub betonowych słupkach – wykonane w formie szafek pokrytych dwuspadowym daszkiem. Na ogół nie posiadają specjalnego zdobnictwa. W środku, za przeszklonymi drzwiczkami umieszczane są obrazki i figurki Matki Boskiej lub Chrystusa. Często w odosobnieniu, z dala od zabudowań stawiano krzyże żeliwne, kamienne i drewniane. Widniała na nich postać ukrzyżowanego Chrystusa. W tych miejscach grzebano dawniej zmarłych na zarazę. Obecne krzyże pochodzą z okresu powojennego i są dość prosto wykończone. Często są ogrodzone niskim płotkiem sztachetowym, w obrębie którego rosną kwiaty. Do dziś zachowała się tradycja budowy krzyży i kapliczek przydrożnych. Powstają na prywatnych posesjach, w bezpośrednim sąsiedztwie domów lub w miejscach ogólnie dostępnych. To przejaw wiary i szacunku dla przodków, ale także pozostawienia potomnym śladu po czasach dzisiejszych. Krzyże i kapliczki przydrożne na terenie gminy Tomice, to cenne zabytki kultury stanowiące wielkie osiągnięcie ludowej sztuki sakralnej. Wymagają szczegółowej inwentaryzacji, fachowego opisu, prac konserwatorskich oraz wpisania większości z nich do gminnej ewidencji zabytków.