Współczesność i historia biblioteki publicznej

Zarys dziejów Bibliotek Publicznych w Gminie Tomice

       Rozwój kultury na terenie Gminy Tomice przejawiał się przede wszystkim w działalności czytelni ludowych i bibliotek. Zakładane były one przeważnie przez nauczycieli lub księży będących animatorami życia kulturalnego w środowisku. Najstarsza z czytelni ludowych została założona przez nauczyciela J. Bandołę w 1889 r. w Radoczy.

W 1891 r. ks. Piotr Grębosz założył czytelnię w Woźnikach. Kolejno placówki te powstawały pod koniec XIX w. w Tomicach, gdzie założycielem również był ks. Aleksy Bocheński, w Witanowicach czytelnia utworzona została przez ks. W. Fijałka i w Zygodowicach.
A. Buś w innej swojej publikacji „Krótki zarys dziejów Witanowic i parafii Witanowice” pisze, że w 1930 roku koło ZMW w Witanowicach miało swoją bibliotekę. „Funkcjonowały założone u schyłku XIX wieku czytelne ludowe: Radocza (ok. 1889 r.), Woźniki – 1891 rok – ks. P. Głębosz – 156 wol., Witanowice – koniec XIX wieku – ks. W. Fijałek, Zygodowice (koniec XIX wieku).
Natomiast T. Bojeś podje rok 1926 jako początki ożywionej działalności kulturalnej w domu Franciszka Dziobka w Zygodowicach, r. 1955 jako odtworzenie czytelnictwa.

Gminna Biblioteka Publiczna w Tomicach

       Początki czytelnictwa w Tomicach sięgają końca XIX wieku. Obecnie tradycje czytelnicze w Tomicach kontynuuje Biblioteka Publiczna założona w 1955 roku. Była ona wówczas Biblioteką Gromadzką. Dnia 29 maja 1998 r. Rada Gminy Tomice podjęła uchwałę o połączeniu Gminnej Biblioteki Publicznej w Tomicach i Gminnego Ośrodka Kultury w Tomicach w jeden zakład budżetowy o nazwie Ośrodek Kultury Gminy Tomice. W tym samym dniu w życie weszła również uchwałę o nadaniu Ośrodkowi Kultury Gminy Tomice imienia Wincentego Stanisława Bałysa.
Od tego momentu biblioteka w Tomicach wraz z 3 filiami w Radoczy, Woźnikach i Witanowicach wchodzi w skład OKGT. Obecnie kierownikiem Biblioteki Publicznej w Tomicach od dnia 1 kwietnia 1988 r. jest Maria Paśnik; wcześniej funkcję tą pełnił od stycznia 1985 r. do marca 1988 r. Marek Jarkowski.

Tomice to największa pod względem liczby ludności miejscowość w Gminie. W roku 2006 liczyły one aż 2338 mieszkańców, a najemnej 1856 w 1990 r. Największą liczbę czytelników w bibliotece zanotowano w 2005 r. i było to 586 osób czyli 25,32 osób na 100 czytelników natomiast najmniej 209 w 1991 r. czyli 11,01 na 100 mieszkańców Tomic. W 2004 r. był największy wskaźnik czytelników i wynosił 25,46. W 2006 r. było najwięcej wypożyczeń na przestrzeni badanego okresu i było to 8644 wypożyczeń czyli 369,71 na 100 mieszkańców i 15,43 na 1 czytelnika. Wyższy wskaźnik wypożyczeń na 1 czytelnika był jednak w 1993 r. i wyniósł 23,47 przy liczbie wypożyczeń 6245 i liczbie czytelników 266. Najmniej wypożyczeń było w 1991 r. tylko 2546 czyli 134,21 na 100 mieszkańców i 12,18 na 1 czytelnika. Jednak jeszcze mniejszy wskaźnik wypożyczę na jednego czytelnika zanotowano w roku 2003 tylko 9,47.

Biblioteka Publiczna – Filia w Woźnikach

       Na temat biblioteki publicznej w Woźnikach Teofil Bojeś podaje:„Czytelnictwo w Woźnikach ma swoje tradycje. Pierwsza biblioteka  powstała pod koniec XIX wieku, utworzona w 1891 roku kółku rolniczym. Liczyła wtedy niewiele tomów. Ponadto trochę książek o treści religijnej posiadała parafia, a także, jako lektury – szkoła podstawowa. Rozwój czytelnictwa doczekał się właściwej rangi dopiero po 1945 roku”. Pierwotnie biblioteka była uboga gdyż liczyła niewiele ponad 100 pozycji i mieściła się w szkole przy bibliotece szkolnej i obsługiwana była przez nauczyciela prowadzącego bibliotekę szkolną. W 1967 roku gdy przybyło książek biblioteka została przeniesiona do pomieszczenia wynajętego w domu Bronisława Kajdasa.
W grudniu 1979 r. Zofia Górka wystąpiła do Naczelnika Gminy Tomice z prośbą o wydanie decyzji w sprawie nadania Wiejska Biblioteka Publiczna w Woźnikach imienia Franciszka Świadka. Propozycja ta wcześniej została zaakceptowana przez resortową komisję działającą przy Wojewódzkiej Bibliotece w Bielsku-Białej. Decyzja o nadaniu imienia została wydana 9 kwietnia 1979 r. Około roku 1989 istniała w Woźnikach Filia Gminnej Biblioteki Publicznej kierowana przez Zofię Górę liczyła ona wówczas ponad 7 tysięcy tomów i prawie 200 czytelników w różnym wieku. Znajdowała się ona w domu Klimeczki gdzie zajmowała kilka pomieszczeń.
Od roku 1991 biblioteka wznowiła działalność, a pracę na pół etatu rozpoczęła w niej Barbara Bik..

Na przestrzeni 16 lat liczba ludności pozostawała na podobnym poziomie najwięcej mieszkańców Woźniki liczyły w 2000 r. i było to 1244 osób natomiast najmniej w roku 1992 tylko 1197. Najwięcej osób korzystało z biblioteki w 1995 r. na 1218 mieszkańców wsi 223 było czytelnikami czyli na 100 mieszkańców 18,30 osób należało do biblioteki. Najmniej czytelników biblioteka miała w 2005 r. przy liczbie 1231 mieszkańców czytelnikami były tylko 142 osoby co daje 11,53 czytelników na 100 osób. W 1995 r. liczba wypożyczeń wyniosła 4816 czyli 395,40 na 100 mieszkańców i 21,59 na jednego czytelnika i była ona największą w omawianym okresie najmniejsza była w roku 2002 i wyniosła 2357 czyli 194,63 na 100 mieszkańców i 15,50 na 1 czytelnika. Najwięcej woluminów przybyło w 1995 r. aż 703 sztuki, a najmniej w 1998 r. tylko 45 woluminów. W latach 2001-2002 księgozbiór liczył 8734 woluminów i był największym w ciągu 16 lat działalności biblioteki. Najmniej pozycji, bo tylko 6580 zawierał w roku 1991. Największy wskaźnik nowości był w 1995 r. i wynosił 57,71 najmniejszy 3,26 w 1998 r. W 2000 r. zanotowano największy wskaźnik liczby woluminów na 100 mieszkańców wyniósł on wówczas 721,22 natomiast najmniejszy w roku 1991 tylko 541,11.
Czytelnictwo w Woźnikach na przestrzeni 16 lat kształtowało się na różnym poziomie. W latach 1995-97 utrzymywała się tendencja wzrostowa natomiast od roku 1998 zaczął następować spadek czytelnictwa i trwa on do 2006 rok.

Biblioteka Publiczna – Filia w Radoczy

       W roku 1889 w Radoczy nauczyciel J. Bandoła założył czytelnię ludową, która była pierwszą tego typu instytucją kulturalną na terenie obecnej gminy Tomice. Radocza więc jest miejscowością, która tradycje czytelnicza pielęgnuje przez 117 lat. O dalszym rozwoju czytelnictwa nie udało się uzyskać więcej informacji. Powstanie biblioteki publicznej datuje się według księgi inwentarzowej na 1 kwietnia 1977 r. Wcześniej przez kilka lat w Radoczy mieściła się Gminna Biblioteka Publiczna ze względu na brak lokalu w Tomicach. Od 1 sierpnia 1976 r. pracuje w niej Małgorzata Makuch na 1/4 etatu. Uprzednio na stanowisku bibliotekarza pracowała Matylda Boroń. Pierwotnie Biblioteka mieściła się w domu prywatnym państwa Zająców, a następnie u pani Heleny Nideckiej natomiast od dnia 1 marca 1992 r. zlokalizowana została w budynku Kółka Rolniczego.

Najwięcej mieszkańców Radocza liczyła w 2006 r. i było to 1722 osób natomiast najmniej w 1990 r. i było to 1458 osób. W 1996 r. były zapisane do biblioteki 233 osoby czyli 15,04 czytelników na 100 mieszkańców była to największa liczba czytelników badanego okresu. Najmniej czytelników gdyż tylko 149 czyli 8,65 na 100 mieszkańców należało do biblioteki w roku 2006. W roku 1994 było najwięcej wypożyczeń 3839 czyli 248,31 na 100 mieszkańców i 18,72 na 1 czytelnika. Najmniej wypożyczeń zanotowano w 2001 r. tylko 2118 czyli 127,89 na 100 mieszkańców i 12,45 na 1 czytelnika. Jednak jeszcze mniej wypożyczeń na 100 mieszkańców było w 2006 r. – 126,24 natomiast na 1 czytelnika najmniej wypożyczeń przypadło w latach 1991 i 2001 było to 12,45. Stan księgozbioru cechował się ciągłym wzrostem i tak najwięcej woluminów biblioteka posiadała w 2006 r. i było to 6663 pozycje co daje 368,93 woluminów na 100 mieszkańców. Jednak w 2005 r. na 100 mieszkańców przypadało więcej woluminów i było to 373,45. Najmniej woluminów biblioteka liczyła w 1990 r. – 3400 czyli 233,19 na 100 mieszkańców. W ciągu całego 1995 r. księgozbiór biblioteki powiększył się o 576 woluminów i był to największy przyrost w ciągu całego badanego okresu. Natomiast najmniej woluminów przybyło w 1990 r. i było to tylko 26 pozycji. Największy wskaźnik zakupu nowości był w 2003 r. i wynosił 21,26 a najmniejszy w 1990 r. – 1,78 woluminów.

Biblioteka Publiczna – Filia w Witanowicach

       O tradycjach czytelniczych Witanowic i przeszłości biblioteki nie ma żadnych informacji wiadomo tylko tyle, że w 1930 r. Koło ZMW miało tam swoją bibliotekę.
Biblioteka Publiczna w Witanowicach założona została w 1955 r. Pod datą 16 lipca 1955 r. została wpisana pierwsza książka. Pomimo ponad 50-letniej działalności tej biblioteki nie ma materiałów mówiących o jej rozwoju i funkcjonowaniu. Dopiero od 1990 r. kiedy to pracę w niej rozpoczęła Stanisława Kwarciak  zachowane są roczne sprawozdania. Wcześniej na stanowisku bibliotekarza w Witanowicach pracowała Wilhelina Mikołajczyk i Helena Dubel, a obecnie od  lipca 2005 r. bibliotekę prowadzi Aneta Skrzyńska. Początkowo biblioteka mieściła się w kamienicy w miejscu byłej piekarni następnie w domu prywatnym pani Wilhelminy Mikołajczyk, a od 1990 r. w domu państwa Kwarciaków.

Biblioteka Publiczna – Filia w Zygodowicach

       Czytelnictwo w Zygodowicach ma przeszło 80 letnią tradycję. W 1926 r. z inicjatywy Franciszka Dziobka zostało tam założone Koło Młodzieżowe „Wici”. Jak podaje Stefan Wiktor w publikacji „Nadskawie – stare dzieje…” „Koło w ramach swojej działalności statutowej prowadziło działalność kulturalną we wsi, urządzało przedstawienia amatorskie, prenumerowało gazety, prowadziło bibliotekę i urządzało widowiska folklorystyczne”.  Niestety o dalszych losach wspomnianej biblioteki nie udało się uzyskać żadnych informacji, a kolejne wiadomości o istnieniu i funkcjonowaniu biblioteki pochodzą dopiero z 1989 r.
Biblioteka w Zygodowicach była filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Tomicach. Powstała 15 maja 1989 r., a uruchomiona została we wrześniu 1989 r. w nowym budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Zygodowicach i zajmowała tam dwa pomieszczenia. Kierownikiem Filii była Maria Cholewa. Pracowała ona w trudnych warunkach „Obecne warunki nie odpowiadają wymogom sanitarnym, bowiem całe pomieszczenie pozbawione jest wody i ogrzewania, co utrudnia pracę w bibliotece”. Filia zlikwidowana została w lutym 1995 r. niestety nie zachowały się wszystkie sprawozdania z działalności biblioteki.