logo Urząd Gminy Tomice
Urząd Gminy Tomice
ul. Wadowicka 51
34-100 Tomice
+48 33 823 35 98
gmina@tomice.pl
Godziny pracy
poniedziałek: 7:00 - 16:00
wtorek - czwartek: 7:00 - 15:00
piątek: 7:00 - 14:00
Kasa urzędu:
poniedziałek - piątek: 7:30 – 13:00
piątek, 29 marca 2024
A+ A-
bip epuap facebook youtube
Tomice / Dla turysty / Znani mieszkańcy gminy / Wincenty Białys – malarz i rzeźbiarz

Wincenty Białys – malarz i rzeźbiarz

Wincenty Stanisław Bałys (1906 – 1939) – urodził się 06 października 1906 roku w Tomicach, syn Marii z Witków ze Lgoty i Jana Kantego Bałysa z Zygodowic. Niedługo po jego urodzeniu rodzice przenieśli się na Podstawie do Wadowic. Naukę rozpoczął w klasie pierwszej Męskiej Szkoły Powszechnej im. Stanisława Jachowicza w Wadowicach przy ulicy Młyńskiej (obecnie Legionów), do której chodził sześć lat. Już wtedy ujawnił się talent artysty. T.Bałys w „Z rodzinnej kroniki” pisze: „Uchodził powszechnie za połykacza książek, do których posiadał nieograniczony dostęp. Otworem stała przed nim bogata jak na owe czasy biblioteka dworska Gostkowskiego w Tomicach. To właśnie tutaj Wincenty zetknął się z literaturą światową. Tu oswoił się ze sztuką, rzeźbą, malarstwem, arrasami i artystycznym wyposażeniem wnętrz dworku„. W roku szkolnym 1919/20 uczęszczał do klasy piątej szkół męskiej (dzisiaj Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie). Po pięciu latach uczenia sę, zrezygnował z dalszej nauki ogólnej, która trwała w tym czasie osiem lat, i przenosi się do Krakowa, wstępując do Akademii Sztuk Pięknych. Tu kształci się w latach 1927/28 – 1931/32. Po ukończeniu ASP wraca do Wadowic jako artysta rzeźbiarz i wynajmuje w Wadowicach pokój u Prażmowskich przy ul. Zatorskiej 14, gdzie zakłada swoją pierwszą pracownię. Zmienia ja czterokrotnie, aż w końcu osiada w domu przy Alei Wolności 49. W dniach 4-18 czerwca 1933 roku w budynku wadowickiego „Sokoła” miała miejsce wystawa obrazów i rzeźba ku uczczeniu twórczości Emila Zegadłowicza. Wśród twórców był również Wincenty Bałys. Wystawa dała początek działalności grupy artystycznej „Czartak II”. W latach 1935 i 1936 Wincenty Bałys wystawia swoje prace W Towarzystwie Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1939 roku wybucha II wojna światowa. Po zajęciu podbeskidzia przez okupanta tworzy zawiązuje on grupę konspiracyjną. 11 listopada 1939 roku zostaje wraz z innymi członkami aresztowany i przewieziony do Krakowa, gdzie wydany zostaje na niego wyrok śmierci. Egzekucja przez rozstrzelanie odbyła się 22 grudnia 1939 roku w pobliżu Kopca Kościuszki, w Przegorzałach na terenie zwanym „Glinnik”. Pracownia Wincentago Bałysa została zniszczona. Niewiele zostało zachowanych jego dzieł. Ślady jego pracy artystycznej znajdują się obecnie w Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym. Kilka jego prac znajduje się również w Zbiorach Historycznych Ziemi Wadowickiej (obecnie Muzeum Miejskie) oraz w rękach prywatnych.

Dzieła Wincentego Stanisława Bałysa, które zachowały się lub istnieją dowody, że powstały:
a) Rzeźby:
– w Muzeum Emila Zegadłowicza (Emil Zegadłowicz, Kazimierz Foryś, Jan Kanty Bałys, Jadwiga Ziętkiewicz, Elżbieta Zegadłowicz, rzeźby alegoryczne – Diabeł zbuntowany i Diabeł pokonany),
– w Muzeum Okręgowym w Bielsku-Białej (Głowa mężczyzny – portret F.Suknarowskiego),
– na Cmentarzu Parafialnym w Wadowicach (Płaskorzeźby na grobowcu rodziny Hommów),
– zaginęły lub są w rękach prywatnych (Staszkiewicz, Huppert, Suknarowski, Dihmowa, Mydlarzówna, Machalica, Malczyk, rzeźby alegoryczne – Diabeł pomarańczowy i Smutek);
b) Obrazy olejne:
– w Muzeum Emila Zegadłowicza (Portrety – Matka, Pomazańska),
– w rękach prywatnych (Chatki na wzgórzu, Ulica w Suchej Beskidzkiej, Podgórze, Panorama wsi Zawadka, Pejzaż żniwny),
– w Zbiorach Historycznych Ziemi Wadowickiej (Kapliczka w Wadowicach),
– prawdopodobnie uległ zniszczeniu (Pochód królów na Wawel);
c) Akwarele:
– w Muzeum Emila Zegadłowicza (Graboszyce, Woźniki, Graboszyce II, Czartak, Kalwaria Zebrzydowska),
– w Zbiorach Historycznych Ziemi Wadowickiej (Cyganka – studium kobiety, Kościołek w Graboszycach),
– zaginęły lub są w rękach prywatnych (Ponikiew, Staw, Snopy I, Tor kolejowy, Kościół w Radoczy, Góral, Snopy II, Psiaulica, Ulica Poselska w Krakowie, Wnęka na Wawelu, Portret Suknarowskiego, Ulica Piaskowa),
– w rękach prywatnych (Portret Janki),
– reprodukcje w książce J. Putka (Kościół w Palczowicach, Kościół w Tłuczani);
d) Pastel:
– zaginął lub są w rękach prywatnych (portret Melmana),
– w Zbiorach Historycznych Ziemi Wadowickiej (Pejzaż górski);
e) Drzeworyty:
– zaginęły lub są w rękach prywatnych (Kościół w Tłuczani, Kościół w Graboszycach, Riuny Czartaka);
f) Rysynki, szkice, studia, projekty:
– w rękach prywatnych (Kapliczka pod starym drzewem – węgiel),
– reprodukcja w książce J. Putka (Stara bóżnica żydowska w wójostwie wadowickiem „Na Grobli” – węgiel),
– ofiarowane Towarzystwu Miłośników Ziemi Wadowickiej (Anioł – szkic ołówkowy, Architektura – szkic ołówkowy, Muzy (I,II,III,IV) – szkice ołówkowe, Polichromia do świetlicy 12 Pułku Piechoty w Wadowicach),
– zaginęły lub są w rękach prywatnych (Dziad, Kościół, Szałas, Stóg zboża I, Stóg zboża II, Stóg zboża III, Stóg zboża IV, Szałas, Świecznik oraz 39 szkiców wykonanych ołówkiem i kredką).

(spis dzieł na podstawie: J.I. Korzeniowski „Wincenty Stanisław Bałys – artysta rzeźbiarz malarz )